نویسنده: ستاره کیومرثی
Ayuryoga
سلام به روی ماهتون. تا حالا واژه‌ی آیوریوگا به گوش‌تون خورده؟ این واژه از ترکیب دو واژه‌ی آیورودا و یوگا تشکیل شده؛ این دو علم یه جورایی شبیه دو یار جدا نشدنی می‌مونن… مثل دو تا خواهر … یا به قول جناب موکوندا استایلز، در هم تنیدگی‌شون با هم شبیه به رابطه‌ی از هم جدا نشدنی بدن‌مون با نفس کشیدن و یا ریشه دواندن گیاه درونِ خاکه.
اما چرا انقدر مهمه که در مسیر قدم برداشتن به سمت تعادلِ پایدارِ در جسم و جان، به رابطه‌ي در هم تنیده‌ی این دو علم با هم احترام بگذاریم و از هردوشون به همراه هم استفاده کنیم؟
به دو تا کاسه فکر کنین؛ توی یکی‌شون با یه غذای مکزیکی یا هندیِ پر از فلفل تند و تیز پر شده، و اون یکی با یه ظرف سالاد سزار که پر از کاهو و و یه عالمه خیاره. وقتی کاسه‌ی اول رو می‌خورین، زبون‌تون می‌شه یه گوله آتیش و بدنتون پر مي‌شه از کیفیت گرمی… وقتی کاسه‌ی دوم رو مي‌خورین دهن‌تون خنک می‌شه و بدنتون پر می‌شه از کیفیت سردی.
به بیان دیگه توی هر کدوم از مواد غذایی که ما وارد بدن‌مون می‌کنیم، یک سری کیفیات غلبه داره… یک سری‌شون سردن، یک سری‌شون گرم… یک سری‌شون خشکن، و یک سری‌شون تر.
یوگا
حالا بیاین بریم سراغ دنیای یوگا… حتماً شنیدین که توی بدن یک سری نقطه وجود داره که حامل انرژی حیاتی توی بدن‌مون هستن. تحریک هر کدوم از این نقطه‌ها یک سری عضو رو توی بدن تحریک می‌کنن و یه جورایی کیفیات گرمی، سردی، تری و خشکی رو توی اون عضو مورد نظر بالا و پایین می‌کنن. توی آیورودا به این نقطه‌ها می‌گن نقاط مارما؛ این نقطه‌ها همون نقطه‌هایی هستن که در طب چینی با سوزن تحریک می‌شن.
آساناهای یوگا جوری طراحی شدن که با هر حرکت، یک سری از این نقاط تحت انقباض و فشار، و یک سری دیگه از این نقاط تحت انبساط و کشش قرار می‌گیرن. بواسطه‌ی منقبض و منبسط شدن این نقطه‌ها و تحریک شدن‌شون، ارگان‌های داخلی بدن که به اون نقطه مربوط هستن هم تحریک می‌شن و توشون تغییرات کیفی اتفاق می‌افته.
به بیان دیگه، آساناها هم درست مثل غذاها، یک سری کیفیت رو در بدن ما بالا و پایین می‌کنن… یک سری‌شون منجر به افزایش گرمی می‌شن و یک سری‌شون سردی رو افزایش می‌دن… یک سری‌شون بدن ما رو خشک و سبک می‌کنن و یک سری دیگه‌شون منجر به افزایش رطوبت و سنگینی در ما می‌شن.
خب… با این تفاسیر، به نظر شما آیا همه‌ی آساناها برای همه‌ی آدم‌ها خوبن؟ مثلا فکر کنین یه کسی سرد مزاجه، متابولیسمش کنده، کم‌کاری تیروئید داره، اضافه وزن داره و بدنش پر شده از رطوبت… یه نفر دیگه بشدت لاغره، متابولیسمش بسیار سریعه، پرکاری تیروئید داره و بدنش پر شده از گرمی و خشکی… به نظر شما یه آسانا که از لحاظ کیفی گرم و خشک محسوب می‌شه برای هردوشون خوبه؟ یا برای یکی‌شون شفا و برای اون یکی سم؟
هدف من از نوشتن در مورد این مبحث بسیار گسترده اینه که اول از همه شاخک‌های شما رو تیز کنم… دقت کنین، هر آسانا، به صرف اینکه زیرمجموعه‌ا‌ی از دانشِ زیبای یوگاست، برای شما شفابخش محسوب نمی‌شه و می‌تونه به شما آسیب بزنه. اما اگر شما طبع‌تون رو بشناسین و هوشمندانه از حرکات یوگا استفاده کنین، مثل این می‌مونه که هر روز دارین بطور مدام می‌رین پیش یه دکتر حاذق طب سوزنی… خیلی وقت‌ها کاری که یه چرخه‌ی درست حرکات یوگا برای به تعادل رسوندن بدن شما می‌تونه بکنه، یه داروی خیلی قوی نمی‌تونه بکنه.
توی پست‌های پیش رو، من به امید خدا قراره شما رو کمی با دنیای در هم‌تنیده‌ی یوگا و آیورودا آشنا کنم. در قدم اول با هم کمی شیرجه می‌زنیم توی اقیانوس آیورودا، با مفاهیم پایه‌ی این علم، مثل دوشاها (واتا، پیتا و کافا)، پراکریتی، ویکریتی و … کمی آشنا می‌شیم. در قدم دوم وارد دنیای یوگا می‌شیم و در مورد آساناهای مناسب برای هر دوشا با هم گپ می‌زنیم. توی این پروژه قرار ریرا رستمی نازنین (یکی از مربیان زیبای آناندا) هم همراه من بشه و آساناها رو براتون اجرا کنه.
آیورودا یعنی چی…؟
آیورودا یا طب سنتی هندی قدمتی ۵۰۰۰ ساله داره. کلمه‌ی آیورودا از دو بخش آیور، به معنای زندگی، و ودا، به معنای علم تشکیل شده. پس آیورودا یعنی علم زندگی، هنر سالم زیستن، هنر برقراری تعادل پایدار در جسم و جان.
هر چیزی که توی طبیعت وجود داره (اعم از انسان‌ها، حیوانات، گیاهان، غذاها، اشیاء و …) ترکیبه منحصر بفرد از پنج عناصر اصلی: خلاء، هوا، آتش، آب و خاک است.
عناصر
عنصر اول خلاء نام داره، با نام سانسکریت آکاش (Akash)؛ سرد، خشک، خالی و سبکه. مثل یه اقیانوس خالی می‌مونه که همه چیز رو در برگرفته. مثلاً، توی طبیعت به خلاء موجود در هوا فکر کنین. توی بدنتون به خلاء موجود در لوله‌ی گوارش در زمان گرسنگی، یا به خلاء موجود در دهان، بینی و شش‌ها فکر کنین.
عنصر دوم هوا یا باده، با نام سانسکریت وایو ( Vayu). سرد، خشک، سبک، محرک و خشنه. محرک بودن مهمترین ویژگیشه. نه تنها محرکه، هر چیزی که در اطرافش باشه رو به حرکت وا می‌داره. مثلاً، به بادِ در حال وزش فکر کنین. تو بدنتون به گاز درون معده و روده‌ها و هوای ورودی و خروجی از شش‌ها فکر کنین.
عنصر سوم آتشه، با نام سانسکریت آگنی (Agni). گرم، خشک، تند، تیز و نافذه. مثلاً در طبیعت به خورشید، آفتاب یا شعله‌ی آتش فکر کنین. توی بدنتون به صفرا، اسید معده و آنزیم‌های گوارشی فکر کنین.
عنصر چهارم آبه، با نام سانسکریت آپ (Apas). سرد، مرطوب، چرب، لزج، نرم و چسبنده‌است. مثلاً در طبیعت به باران، چشمه و دریا فکر کنین. در بدنتون به بزاق دهان، مخاط لوله‌ی گوارش، ادرار، پلاسمای خون و تمام مایعات درون بدن فکر کنین.
عنصر پنجم خاکه، با نام سانسکریت پروتوی (Pruthvi). سرد، خشک، متراکم، ایستا و سنگینه. به همه چیز تراکم و استحکام می‌ده. مثلاً در طبیعت به ماسه، شن، سنگ، کوه و زمین فکر کنین. بدنتون به مواد معدنی سازنده‌ی استخوان‌ها، بافت‌های متراکم غضروف‌ها، ناخن‌ها و دندان‌ها فکر کنین.
دوشاها
در آیورودا برای توضیح پنج عنصر اصلی در جسم و جان انسان از دسته‌بندی‌های مشخصی با نام «دوشا» استفاده می‌شه: واتا، پیتا، و کافا.
دوشای اول واتاست، عناصر خلاء و هوا درونش غلبه دارن. سرد، خشک، سبک، نافذ، خشن و متحرکه. متحرک بودن مهمترین ویژگی این دوشا محسوب می‌شه. تمام عملیات حیاتی بدن با یک سری حرکات برداری همراه هستن. مثلاً به حرکت رو به پایین در پروسه‌ی دفع ادرار، دفع مدفوع، و دفع خون پریود فکر کنین؛ یا به حرکت رفت و برگشتی خون در رگ‌ها، ورود و خروج هوا به شش‌ها، و حرکت مفاصل و ماهیچه‌ها. دوشای واتا، که ریشه‌اش در سانسکریت به معنای حامل، ناقل یا رسانه‌اس، در بدن همچون یک وسیله‌ی نقلیه عمل می‌کنه که مسئولیت عملکردهای حرکتی رو برعهده داره.
پیتا نام دوشای دومه. عناصر آتش و آب درونش غالبن. گرم، تند، تیز، نافذ، روان، و چربه. پیتا مسئول متابولیسم در بدنه و در پروسه‌ی هضم و جذب غذا توسط سلول‌ها نقشی کلیدی ایفا می‌کنه.
کافا نام دوشای سومه. عناصر آب و خاک درونش غالبن. سرد، مرطوب، سنگین، چرب، متراکم و چسبنده‌اس. این دوشا مسئول رشد و نمو و حفظ رطوبت بدنه؛ عنصر آب موجود در اون اعضای مختلف بدن رو مرطوب نگه می‌داره و مایع بین سلولی رو تامین می‌کنه. عنصر خاک موجود در آن به بدن ساختار و قوام می‌ده، استخوان‌ها و مفاصل رو می‌سازه و ساختاری مستحکم ایجاد می‌کنه.
پراکروتی (یا پراکریتی) و ویکروتی (یا ویکریتی)
تصور کنین هر دوشا یک بسته یا ظرفه، که درونش یک سری کیفیات، پتانسیل‌ها، قوت‌ها و ضعف‌های فیزیکی و روحی وجود داره. هر انسان ترکیبیه منحصر بفرد از این سه دوشا یا سه بسته؛ چینشی خاص و ویژه از محتویات این سه بسته کیفیات و ويژگی‌ها، جسم و جانش را شکل دادن. به بیان دیگر، هر سه دوشا درون هر یک از ما وجود دارن، اما در شکل‌گیری جسم و جان یک انسان بیشتر از محتویات دوشا یا بسته‌ی واتا استفاده شده، در یکی دیگر از دوشای پیتا، در دیگری از دوشای کافا، و در دیگری از محتویات بسته‌ی چندین دوشا.
پس هر انسان (یاحیوان، یا گیاه و هر چیزی که در طبیعت وجود داره) با ترکیبی منحصربفرد از دوشاها به دنیا میاد که طبع ژنتیکی یا پراکروتی نام داره؛ در آیورودا فرد یاد می‌گیره چجوری سبک زندگی و تغذیه‌ی خودش رو بر اساس طبعش تنظیم کنه و در این راستا تعادلی پایدار در جسم و جانش ایجاد کنه.
در آیورودا معمولاً هفت تیپ پراکروتی در نظر گرفته می‌شود:
ـ تک دوشایی واتا: میزان دوشای واتا بسیار بیشتر از دوشاهای پیتا و کافاست.
ـ تک دوشایی پیتا: میزان دوشای پیتا بسیار بیشتر از دوشاهای واتا و کافاست.
ـ تک دوشایی کافا: میزان دوشای کافا بسیار بیشتر از دوشاهای واتا و پیتاست.
ـ واتاـ پیتا (یا پیتاـ واتا): میزان دوشاهای واتا و پیتا زیاد است و دوشای کافا کم.
ـ پیتاـ کافا (یا کافاـ پیتا): میزان دوشاهای پیتا و کافا زیاد است و دوشای واتا کم.
ـ واتاـ کافا (یا کافاـ واتا): میزان دوشاهای واتا و کافا زیاد است و دوشای پیتا کم.
ـ واتاـ پیتا ـ کافا (سه‌دوشایی): میزان هر سه دوشا تقریبا برابر است.
هر طبعی بر اساس میزان غلبه‌ی دوشاها می‌تونه ویژگی‌های فیزیکی و روحی خاصی در فرد ایجاد کنه. شما می‌تونین وارد وبسایت آناندا بشین ( www.ananda.ir ) و با پاسخ‌گویی به تست طبع‌شناسی آناندا با پراکروتی یا طبع ژنتیکی خودتون بهتر آشنا بشین. عوامل درونی و بیرونی متعددی بر کم و زیاد شدن دوشاها در جسم و جان انسان تاثیر می‌گذارن؛ تغذیه، سبک زندگی، ساعات خواب و بیداری، فصول، مکان زندگی، افکار، شرایط روحی، سن و غیره. به بیان دیگر، عوامل ذکر شده می‌تونن دوشاها را تغییر بدن، در تعادل نگه دارن یا از تعادل خارج کنن. به ترکیب منحصربفرد دوشاها در زمان حال طبع کنونی یا ویکروتی گفته می‌شه. با ایجاد هماهنگی میان پراکروتی (طبع ژنتیکی) و ویکروتی (طبع کنونی) فرد می‌تونه سلامتی را تجربه کنه. شما می‌توانین با آشنایی بیشتر با دوشاهای غالب در طبع خودتون یاد بگیرین چجوری طبع خودتون رو متعادل کنین و این تعادل رو حفظ کنین.
پر باشین از سلامتی
امیدوارم این پروژه برای شما پر باشه از سلامت جسم و جان.
لطفاً در زمان بازنشر مطلب که با امید به سلامتی همگان و با مهر تألیف شده است، به نام نویسنده آن «ستاره کیومرثی» اشاره‌کنید.
